طرح یوکا برای نجات شیراز چرا مسکوت ماند؟ - انجمن گیگابلاگ

به گزارش انجمن گیگابلاگ، پایان طرح یوکا برای نجات شیراز چه شده و چرا تا به امروز مسکوت و بی نتیجه مانده است؟

به گزارش انجمن گیگابلاگ طرح جامع حفاظت بافت تاریخی شیراز که به طرح یوکا یا طرح ایتالیایی ها نیز معروف است، در بازه زمانی 1394 تا 1400 تهیه شد. شیرازی ها و کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این طرح که آن موقع بیش از یک میلیارد تومان برایش هزینه شده نیز می تواند بافت تاریخی این شهر را که در معرض تخریب واقع شده است، نجات دهد. اکنون پرسش پیش آمده برای بسیاری این است که پایان آن طرح چه شده و چرا تا به امروز مسکوت و بی نتیجه مانده است؟

به گزارش ایسنا، طرح حفاظت یکپارچه، پایدار و همه جانبه بافت تاریخی شیراز برای نخستین بار در کشور و با حمایت وزارت راه و شهرسازی کشور، شرکت عمران و بهسازی، سازمان وقت میراث فرهنگی کشور و پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و با همکاری یک گروه ایتالیایی به سرپرستی یوکا یوکیلهتو (Jukka Jokilehto) با همراهی آذر سهیل و کارلو چزاری و در همکاریِ پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی شیراز انجام شد.

کارفرمای این طرح شرکت عمران و بهسازی به نمایندگی وزارت راه و شهرسازی و طرفیت آن با پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری بود. به گفته مطلعان، این طرح از سال 1394 شروع شد و تا سال 1400 ادامه پیدا کرد. بنا بر اظهارات مدیر پروژه طرح حفاظت از بافت تاریخی شیراز نیز برای تهیه و مطالعات این طرح، در آن موقع حدود یک میلیارد و صد میلیون تومان هزینه شد.

طرح، محدوده بافت 367 هکتاری شیراز را دربرمی گیرد که شامل محله های لب آب، دروازه کازرون، بالاکف، بیات، اسحاق بیگ، سردزک، سنگ سیاه، درب شیخ و درب شاهزاده است. کارشناسان مطلع از این طرح می گویند: طرح حفاظت بافت شیراز حتی به مرحله اجرا در یک محله به عنوان پایلوت رسید. ایتالیایی ها با همراهی بازسازیگران و معماران ایرانی آن را در محله اسحاق بیگ اجرا کردند که اکنون ردپای بازسازی ها در این محله دیده می گردد.

اما پرسش این است که پایان طرح حفاظت یکپارچه پایدار و همه جانبه بافت تاریخی شیراز چه شد؟ چرا وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آن را تا کنون مسکوت و بلاتکلیف گذاشته و تصویب و ابلاغ آن را پیگیری ننموده است؟ چرا پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری که در جریان طرح ساماندهی بافت اطراف حرم شاهچراغ طرف نظرخواهی بوده، چنین طرحی را تا کنون به مسؤولان شهری شیراز پیشنهاد ننموده و درباره شرایط آن روشنگری ننموده است؟

به ویژه آن که حفاظتگران، بازسازیگران، معماران و کارشناسانی که زمانی در تهیه و مطالعات آن طرح نقش داشتند و از محتویات مطالعات و تحقیق های ایتالیایی ها مطلعند، اکنون بر این باورند که اجرای طرح حفاظت یکپارچه پایدار و همه جانبه بافت تاریخی شیراز، با توجه به تهدیدهای پی درپی که بناها و بافت تاریخی شیراز را در معرض خطر تخریب های قاصرانه و عامدانه قرار داده است، اکنون می تواند راهی برای حفظ بافت تاریخی شیراز و نجات آن از وضع موجود و مرهمی بر زخم های آن باشد.

ایسنا برای دریافت پاسخ احتمالی پرسش هایی که مطرح است، کوشش کرد در تماس های مکرر با معاون پیشین میراث فرهنگی و مشاور وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، پایان، نتیجه و آخرین شرایط آن طرح را که برای تهیه آن نیز هزینه میلیاردی شده است، جویا گردد که تا به امروز به نتیجه نرسیده است. این تماس ها با پایگاه بافت تاریخی شیراز، که این طرح در هماهنگی و همکاری با آن تهیه شد، نیز برقرار شد که به علت ممنوعیت مصاحبه مدیران پایگاه با رسانه ها درباره بافت تاریخی شیراز و سپردن این مسؤولیت به مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس که از اواخر سال 1400 در این سمت قرار گرفته است، این پیگیری نیز به نتیجه ای ختم نشد.

مهیار قدوسی حفاظت گر و بازسازیگر در شیراز می گوید: این طرح به وسیله گروهی ایتالیایی تهیه شد و قرار بود برای جلوگیری از دخل وتصرف ها در بافت تاریخی شیراز، به عنوان طرحی بالادستی مورد توجه قرار بگیرد که اکنون هیچ کسی به آن دسترسی ندارد.

پیگیری های ایسنا از کارشناسان مُطلع از آن طرح، بیانگر آن است که در جریان مطالعات آن طرح، اطلاعات 12 هزار پلاک در محدوده بافت تاریخی شیراز ثبت شده است که از میان آن ها 320 پلاک در لیست میراث ملی ثبت شده اند. این طرح پس از تکمیل باید در کمیسیون ماده 5 مطرح و تصویب و از سوی شورای عالی شهرسازی و معماری ابلاغ می شد تا اجرا گردد.

مزیت طرح در این دانسته می گردد که با بافت شیراز پهنه ای برخورد نشده و برای هر پلاک با درنظر گرفتن شاخصه و هویت تاریخی و هنری، شرایط اجتماعی و مالی خانوار ساکن در آن بنا، تکلیفی را مشخص نموده است. عباسی مهر مدیر پایگاه بافت تاریخی شیراز نیز پیش تر گفته بود: در طرح شهری بافت تاریخی شیراز، حفاظت، نحوه بازسازی و حتی تغییر کار بری بناها دیده شده است.

به گفته کارشناسان که در تهیه و مطالعات طرح حفاظت یکپارچه پایدار و همه جانبه بافت تاریخی شیراز نقش داشتند، در زمان برداشت و ثبت اطلاعات و مطالعات، بسیاری از خانه ها، تاق ها، گذرها و محله های تاریخی شناسایی شد که هیچ یک در لیست میراث ملی ثبت نشده اند و اگر اکنون به اجرا گذاشته گردد، با توجه به حذف، تخریب و یا تغییر کاربری بعضی بناها در بافت شیراز، شاید به به روزرسانی احتیاج داشته باشد. اما پرسشی که اکنون مطرح می گردد این است که طرح جامع حفاظت تا چه حد می تواند متضمن نجات بافت تاریخی شیراز از تهدیدها، تخریب ها و دخل و تصرف ها باشد؟

پروفسور یوکا یوکیلهتو معمار ایتالیایی که مسؤولیت تهیه طرح حفاظت یکپارچه پایدار و همه جانبه بافت تاریخی شیراز را برعهده داشت در مهرماه 1394 در پاسخ به این پرسش گفته بود: 15 سال پیش به دو شهر کرمان و شیراز سفر نموده بودم، اما اولین چیزی که در سفر مجددم به این شهرها به نظرم رسید، این بود که بخش تاریخی این شهرها خراب تر شده اند. این شهرها شرایط یک بیمار وخیم را دارند، اما می توان بافت تاریخی بیمار این دو شهر را معالجه کرد به شرط آن که به سرعت در حل مشکلاتشان ورود کنیم.

نگرانی درباره سرعت تخریب بناها و بافت رها شدۀ شیراز، با وجود مطرح شدن طرح های مختلفی برای توسعه، اکنون شدت گرفته و ضرورت اجرای سریع تر طرح تفصیلی شیراز، طرح ویژه 168 شهر تاریخی یا طرح حفاظت جامع شهری شیراز را الزامی نموده است. هرچند حفاظتگران شیراز می گویند: برای این شهر کم طرح نوشته نشده اما مساله آن است که این طرح ها یا اجرا نشده اند، یا مسکوت و بی نتیجه مانده اند یا با دخل و تصرف، غیراصولی اجرا شده اند.