جشن چله تابستان ، از جشن های باستانی ایران - انجمن گیگابلاگ

جشن چله تابستان ، از جشن های باستانی ایران

به گزارش انجمن گیگابلاگ، ایرانیان باستان همیشه دنبال بهانه ای برای برپایی جشن بودند، از این رو، به بهانه ها و رخدادهای مختلف، جشن ها و آیین های گوناگونی را برگزار می کردند. یکی از آیین هایی که در گذشته یک جشن باستانی بسیار بزرگ بوده و امروزه کمتر کسی با آن آشنایی دارد، جشن چله تابستان یا تموز است. در این جشن، مردم به بهانه های مختلف از جمله برداشت محصول دور هم جمع می شدند و با آیین های مختلف چهلمین روز تابستان را جشن می گرفتند. در این مطلب از مجله گردشگری خبرنگاران ، قرار است به شما بگوییم که جشن چله تابستان چیست و در کدامیک از منطقه ها ایران برگزار می گردد. برای آشنایی با این جشن باستانی بزرگ، حتما تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

جشن چله تابستان چیست؟

همان طور که در بخش مقدمه گفته شد، اعتقاد ایرانیان باستان بر این بوده که باید زندگی را با شادی گذراند و به همین علت هم از هر بهانه ای برای جشن و شادی استفاده می نموده اند. جشن چله تابستان که امروزه کمتر کسی با آیین برگزاری آن آشنا است، یکی از این جشن هاست. همان طور که از نام آن پیداست، جشن چله تابستان در چهلمین روز این فصل و در زمانی که گرما و تابش آفتاب به اوج خود می رسد، برگزار می شود. در واقع، جشن چله تابستان مربوط به چهل روز ابتدایی فصل است که از طولانی ترین روز سال (31 خرداد یا اول تیر) آغاز می شود و تا 10 مرداد طول می کشد.

با توجه به اینکه در گذشته ساختار مالی زندگی مردم مبتنی بر کشاورزی بوده است، بسیاری از جشن های قدیمی و باستانی ایران - از جمله جشن چله - ریشه در شرایط جغرافیایی داشته اند. گفته می شود ایرانیان باستان این جشن را برای سپاسگزاری از نعمت های خداوند برگزار می نموده اند. با توجه به شرایط جغرافیایی کشور ما، اغلب کشاورزان تا این تاریخ محصولات خود را برداشت می کردند و پس از آن در روز دهم مرداد، به چشن و پایکوبی می پرداختند. ایرانیان در جشن چله تابستان، لباس نو می پوشیدند، به ملاقات یکدیگر می رفتند و در کنار عزیزانشان، گرم ترین روز سال را جشن می گرفتند.

تاریخچه جشن چله تابستان

همان طور که در بخش قبلی خواندید، گفته می شود که جشن چله تابستان مرداد در ایامی نزدیک به روزهای برداشت محصول برگزار می شده و هدف از آن، شکرگذاری بابت نعمت های خداوند بوده است. در صورتی که این فرض را درست در نظر بگیریم، می توان نتیجه گرفت که قدمت این جشن باستانی به آغاز دوران کشاورزی در ایران و یکجانشینی باز می شود. برخی از مورخان نیز عقیده دارند که این آیین باستانی از دوران ادیان ابراهیمی و حتی اسطوره های سومری و مهری در ایران جشن گرفته می شد.

انواع جشن های چله تابستان در نقاط مختلف ایران

هر چند که هدف از برگزاری جشن چله تابستان یکسان بوده است، اما این آیین در نواحی مختلف ایران با نام های دیگری نیز جشن گرفته می شد. در ادامه، این جشن ها معرفی شده اند:

جشن نوروز بل

پیش از آشنایی با جشن نوروز بل و ارتباط آن با چله تابستان، بد نیست که با تقویم دیلمی یا گیلکی نیز آشنا شوید. تقویم دیلمی، گاه شماری بوده که در زمان ایران باستان در منطقه ها شمال کشور استفاده می شد و تفاوتی اساسی با تقویم شمسی داشته است. اصلی ترین تفاوت این دو تقویم، در آغاز سال نو است.

هر چند که جشن سال نوی دیلمی نوروز بل نام دارد، اما مبدا آغاز آن اوایل بهار نیست! ابتدای سال دیلمی 17 مرداد بود و مردم 16 مرداد را برای آغاز سال نو جشن می گرفتند. در این زمان، مردم تمام کارهای کشاورزی خود را انجام داده و مالیات های خود را پرداخت نموده بودند؛ بنابراین، بدون دغدغه می توانستند سال نو را جشن بگیرند و به پایکوبی بپردازند. جشن نوروز بل همچنان در بخش هایی از شرق گیلان، طالقان، الموت و غرب مازندران برگزار می شود.

جشن نیلوفر

در دوران قدیم، گل نیلوفر از دو جهت برای مردم از محبوبیت ویژه ای برخوردار بود؛ هم از این جهت که گل نیلوفر در فرهنگ ایرانی نمادی از پاکی و تذهیب نفس و نمادی از ایزدبانوی پاکی - آناهیتا یا ناهید - به شمار می رفت و هم اینکه گل نیلوفر با تابش خورشید به شکوفایی می رسید.

جشن نیلوفر در روز ششم تیرماه هر سال و همزمان با شکوفا شدن گل های نیلوفر برگزار می شود. در زمان های قدیم، درست در شرایطی که گل های نیلوفر شکوفا می شدند، مردم به کنار چشمه ها و رودها می رفتند و در آنجا به جشن و شادی می پرداختند. گفته می شود که در برخی از شهرهای ایران از جمله فراهان، محلات، کرمانشاه و خمین آیین جشن نیلوفر همچنان برگزار می شود.

مراسم زرتشتیان در پیر نارکی یزد

از دیگر جشن های بسیار مهمی که همزمان با جشن چله تابستان برگزار می شود، مراسم زرتشتیان در پیر نارکی یزد است. پیر نارکی یکی از مهمترین جاهای دیدنی یزد و از زیارتگاه های زرتشتیبان است که در شهر مهریز یزد قرار گرفته است. در حال حاضر، درهای این زیارتگاه به روی تمامی گردشگران و مسافران شهر یزد باز است، اما در بازه زمانی 16-12 مرداد که مراسم پیر نیارکی برگزار می شود، فقط زرتشتی ها اجازه حضور در این مکان را پیدا می نمایند.

اگر چه مراسم پیر نارکی از 12 مرداد آغاز می شود، اما تاریخ مراسم اصلی آن 16 مرداد است. این آیین صرفا یک مراسم مذهبی مهم نیست و در کنار دعا و نیایش، جشنواره ها و مسابقات مختلفی از جمله عکاسی، نقاشی، شعر، خوشنویسی و انواع مسابقات ورزشی نیز در آن برگزار می شود.

تاریخ دقیق جشن چله تابستان چه روزی است؟

ایرانیان باستان، ماه تیر را تموز می نامیدند. تموز هم اصطلاحی به معنای گرمای سوزان و تابستان است و هم در برخی تقویم ها تموز همان ماه تیر در تقویم شمسی نام دارد. چله تابستان یا چله تموز از اولین روز تیر که طولانی ترین روز سال نیز است، آغاز می شود و تا 10 مرداد که تابش خورشید به عمودی ترین حالت خود می رسد، ادامه پیدا می نماید. این روز در گذشته چله تابستان نام داشته و یکی از مهمترین جشن های باستانی کشورمان بوده است.

تفاوت بین چله بزرگ و چله کوچک

با توجه به اینکه نیاکان ما در گذشته ابزارهای دقیق سنجش زمان در اختیار نداشتند، با همان ابزارهای ابتدایی و ساده خود زمان را به بخش های مختلفی تقسیم بندی می کردند. چله کوچک و چله بزرگ یکی از این بخش ها است. به طور کلی، 40 روز نخست هر فصل چله بزرگ و 20 روز بعدی آن چله کوچک در نظر گرفته می شود.

در زمستان، چله بزرگ از اول دی تا 10 بهمن آغاز شده و 20 روز خاتمهی بهمن نیز چله کوچک نامیده می شود. چله بزرگ و کوچک تابستان را نیز به همین ترتیب محاسبه می کردند؛ یعنی از اول تیر تا 10 مرداد چله بزرگ و 20 روز خاتمهی فصل تابستان نیز چله کوچک نامیده می شد. جشن چله تابستان در آخرین روز چله بزرگ برگزار می شود.

آداب و رسوم جشن چله تابستان

اگر چه در حال حاضر جشن چله تابستان به فراموشی سپرده شده، اما در گذشته یکی از مهمترین جشن ها برای ایرانیان باستان بود و اهمیت زیادی برای آن قائل بوده اند. جشن چله تابستان مرداد در هر شهری به روشی خاص برگزار می شد و ایرانیان آداب و رسوم خاصی را برای این جشن داشتند.

یکی از مهمترین رسوم جشن چله تابستان این بود که چند مرد لباس و کلاه مخصوص می پوشیدند و دور آتش می چرخیدند. همزمان، نوازنده های محلی، موسیقی های مختص این آیین را می نواختند. در نهایت، وقتی روز تمام می شد و خورشید غروب می کرد، آتشی برپا می کردند و مردم دور آتش اشعاری را می خواندند. در نهایت، کنار همین آتش به ستایش اهورامزدا و دعا به درگاه وی می پرداختند.

مراسم چله تابستان در شهرهای مختلف

همان طور که گفته شد، چله تابستان در شهرهای مختلف با آیین ها و مراسم گوناگونی جشن گرفته می شد. در ادامه، برخی از شهرهایی که جشن چله مرداد همچنان در آن ها برگزار می شود، معرفی شده اند:

چله تابستان در خراسان

خراسان، یکی از معدود منطقه های است که جشن چله تموز در آن برگزار می شود. در این خطه، روز اول تیر ماه آغاز چله در نظر گرفته شده و بلندترین روز سال جشن گرفته می شود (به ویژه در خراسان جنوبی). در خراسان، 40 روز اول تابستان را چله تموز می نامند و 10 مرداد را که چله تابستان در آن به خاتمه می رسد، جشن می گیرند.

چله تابستان در دیلمان گیلان

همان طور که در بخش های قبلی درباره تقویم دیلمی گفتیم، در این نوع گاه شمار، سال نو با آغاز بهار آغاز نمی شود و افرادی که از این تقویم استفاده می نموده اند، روزهای 17-13 مرداد را به بزرگداشت آیین آغاز سال نو می گذراندند. این جشن چله تابستان نوروز بل نیز نامیده می شود و مردم محلی دیلمان در این جشن خانه تکانی می کردند، لباس های نو می پوشیدند و دور آتش به پایکوبی و خواندن شعر می پرداختند.

جشن چله تابستان در کرمانشاه

روستای زردوئی در پاوه استان کرمانشاه، از دیگر منطقه های است که چله تابستان در آن جشن گرفته می شود. مراسم جشن چله تابستان به بهانه آغاز برداشت محصولات باغی و آغاز روند کاهش دما برگزار می شود و شامل آیین های مختلفی مثل دف زنی، مترسک گردانی، اجرای موسیقی محلی، اجرای پایکوبی هلپرکه کردی، توزیع محصولات باغی و…. است.

اگر تصمیم گرفتید به این استان سفر کنید، پیشنهاد می کنیم مطلب جاهای دیدنی کرمانشاه در مجله گردشگری انجمن گیگابلاگ را مطالعه کنید.

جشن چله تابستان، از کهن ترین جشن های ایران

یکی از کهن ترین جشن های باستانی در ایران که امروزه تا حد زیادی به دست فراموشی سپرده شده، جشن چله تابستان مرداد است. این مراسم باستانی در چهلمین روز از مرداد و هم زمان با آغاز برداشت محصول و روند کاهش دما برگزار می شده و هدف از برگزاری آن، جشن و سرور جمعی بوده است. در این مطلب، درباره این جشن و تاریخچه آن صحبت کردیم و با شما درباره آیین های آن صحبت کردیم.

آیا تابه حال در جشن چله تابستان شرکت نموده اید؟ تجربه ها یا شنیده های خود درباره این جشن را با ما نیز به اشتراک بگذارید.