سعدی به مردمی بودن سوگند خورده است، پرواز اندیشگانی شیخ اجل به قرن های پس از خود - انجمن گیگابلاگ

به گزارش انجمن گیگابلاگ، به گزارش خبرنگار خبرنگاران در فارس، رباعی سرای مجموعه شعر بوف کوری ها و... در گفت وگویی به مناسبت اول اردیبهشت ماه، یادروز سعدی شیرازی به آنالیز اشعار این شاعر بلندآوازه پرداخته است.

چرا سعدی با گذشت سده ها همچنان مورد احترام است و به حکایت ها و اشعار او اشاره و پرداخته می گردد؟

به این پرسش از دو جنبه می گردد پاسخ داد؛ سعدی در روزگار خویش آن قدر پرواز اندیشگانی داشته است که به قرون آینده هم رسیده است. از منظری دیگر جامعه ما در قرن هفتم مانده است که سعدی هنوز برایش زنده است. از این رو اگر از این دو منظر بخواهیم وارد بحث شویم یکی تکامل هنرمند را از منظره نخست و از منظره دوم تکامل جامعه را می بینیم.

سعدی بیشتر مردمی است یا حافظ شیرازی؟

پاسخ به این پرسش سخت است؛ چراکه ما باید نگاه کنیم که ببینیم واژه مردمی امروز چه معنی می دهد؟ در قرن هفتم چه معنی می داده است؟ که سعدی جمع آوری و اشارت نموده است و در قرن هشتم چه معنی می داده است و سپس مراد ما از مردمی چیست؟ سعدی و حافظ به مردمی بودن سوگند می خورند. یعنی مردمی بودن برایشان تقدس داشته است. متفکرانی که مردمی بودن برایشان حالت تقدس داشته هر یک به مقدار خویش بار مردمی را در اثر هنری کشیده اند.

ما حافظ را در مردمی بودنش رو در روی چهره های ضد مردمی می بینیم. اما بر اساس تقسیم بندی ضیا موحد ضمن اینکه کتاب خوبی راجع به او نوشته است یک تقسیم بندی از غزلیاتش نموده است که بر پایه آن یا عاشقانه است یا عارفانه است یا پندآموز است. من با اجازه این استاد نازنین یک گروه از غزلیات سعدی را هم حساب می کنم و می گویم آمیخته از چند جانب است. سعدی در غزلیات پندآموز(به اعتبار تقسیم بندی استاد ضیا موحد) گرایش های مردمی زمانه خویش داشته است.

خطاب سعدی چه کسی است؟

بستگی دارد به کدام اثر سعدی نگاه کنیم. اگر بوستان و گلستان را نگاه کنیم سعدی قاب بندی نموده است. پادشاهان، درویشان، عشق (خوشا وقت شوریدگان غمش. اگر زخم بینند و گر مرهمش) عاشقان را خطاب قرار می دهد.

عاشقان همان مردم هستند یا خواص؟

بیشتر می تواند شیفتگان

متفکرانی که مردمی بودن برایشان حالت تقدس داشته هر یک به مقدار خویش بار مردمی را در اثر هنری کشیده اند.

حقیقت باشند. زیرا در بین لایه های مردم ما نامردمی زیاد می بینیم. بستگی به آن دارد که به کدام اثر سعدی نگاه کنیم. مثلا در قصاید سعدی آمده است: بس بگردید و بگردد روزگار. دل به دنیا در نبندد هوشیار. ایهاالناس دنیا جای تن آسانی نیست. مرد دانا، به دنیا داشتن ارزانی نیست. اینجا خطاب سعدی به هوشیاران به ایهاالناس(به تعبیر شما مردم) است یا در مدح هایی که نسبت به مدح های پیشین فرق می نماید، اشاره دارد: به نوبت اند ملوک اندرین سپنج سرای. کنون که نوبت تست ای ملک به عدل گرای.

نظر شما در رابطه با برگزاری بزرگداشت سعدی چیست؟

بزرگداشت ها فهم از سعدی و حافظ را تقویت نمی نماید. به دلیل اینکه عصر ما عصر دریافت مخاطب و دریافت خواننده است. هر خواننده ای در موج های اندیشگانی که این دو متفکر با توجه به پایگاه زمانه ای شان آفریدند باید از آنها عبور کند، نه اینکه فقط بشنودشان، زیرا خواندن فرهیختگانی یک نوع عبور از اندیشمندان است.

فرض کنید اگر خواننده ای در مقدمه گلستان سعدی غور کند در آن دوران مدعی حقیقت بسیار بوده از این رو جهت گیری مردمی سعدی در کوبیدن مدعی است؛ به خاطر داشتم که چون به درخت گل رسم دامنی پر کنم هدیه اصحاب را، چون برسیدم بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت. ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز یا در جایی دیگر می گوید نبیند مدعی جز خویشتن را. که دارد پرده پندار در پیش. گرت چشم خدا بینی ببخشند. نبینی هیچ کس عاجزتر از خویش پس مدعیان دروغین حقیقت اینجا در تیررس نقد سعدی است. حافظ هم که اظهر من الشمس است. جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه. چون نتماشاد حقیقت ره افسانه زدند. نبندی زان میان طرفی کمروار. اگر خود را ببینی در میانه. این خود در میانه تماشا آفت دوره سنت بوده است. بنابر این متفکران ما این خودبینان را هرجا می تماشاد، می زدند. عطار به نوعی، مولوی به شیوه ای، حافظ به نوعی و سعدی نیز به نوع دیگری. این مبحث را با این بیت زیبای حافظ پایان می دهم: یا رب آن زاهد خودبین که به جز عیب ندید. دود آهیش در آیینه ادراک انداز. آیینه ادراک مدعیان حقیقت شکستنی بوده است از طریق سنگ و پرتابی نقد این بزرگان.

به گزارش ایبنا؛ اول اردیبهشت ماه بر اساس تقویم جلالی روز بزرگداشت شیخ اجل سعدی شیرازی قرار گرفته که به این مناسبت برنامه های فرهنگی و هنری در ایران و دنیا برگزار می گردد.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران